مهندسي مكانيك چيست؟
مقدمه
رشته مهندسي مكانيك را شايد بتوان از نقطه‌نظر تنوع موضوعات تحت پوشش، جامع‌ترين رشته مهندسي به شمار آورد. رشته مهندسي مكانيك در برگيرنده تمامي علوم و فنوني است كه با توليد تبديل و استفاده از انرژي، ايجاد و تبديل حركت و انجام كار، توليد و ساخت قطعات و ماشين‌آلات و به كارگيري مواد مختلف در ساخت آنها و همچنين طراحي و كنترل سيستم‌هاي مكانيكي، حرارتي و سيالاتي مرتبط مي‌باشد،به عبارت ديگر محاسبات فني، مدلسازي و شبيه‌سازي طراحي و تهيه نقشه‌ها ، تدوين روش ساخت ، توليد و آزمايش ماشين‌آلات و تاسيسات مورد استفاده در جهان امروز، با تكيه بر توانايي‌هاي مهندسان مكانيك انجام مي‌گيرد.
تعريف و شرح
مهندسي مكانيك شاخه‌اي از مهندسي است كه با طراحي، ساخت و راه‌اندازي دستگاه‌ها و ماشين‌ها سروكار دارد. مهندسي مكانيك نقش به سزايي در بالا بردن امنيّت زندگي، بهبود كيفيّت كلّي زندگي، و نيز ايجاد شور و نشاط اقتصادي ايفا مي‌كند. به جرئت مي‌توان گفت كه مهندسي مكانيك، گسترده‌ترين رشته? مهندسي از نظر دامنه? فعاليّت‌ها و كاربردها است.
مهندسان مكانيك، اصول اساسي نيرو، انرژي، حركت و گرما را به كار برده و با دانش تخصصي خود، سيستم‌هاي مكانيكي و دستگاه‌ها و فرآيندهاي گرمايي را طراحي كرده و مي‌سازند. مهندسان مكانيك، گستره? وسيعي از دستگاه‌ها، فرآورده‌ها و فرآيندها را توليد مي‌كنند؛ به عنوان نمونه:
موتورها و سيستم‌هاي كنترل خودرو و هواپيما، نيروگاههاي الكتريكي، دستگاه‌هاي پزشكي، اجزا و قطعه‌هاي گوناگون از موتورهاي با ابعاد ميكروسكوپي گرفته تا چرخ‌دنده‌هاي غول‌آسا، فناوري ليزر، طراحي و ساخت به كمك رايانه، ماشيني كردن يا خودكارسازي (اتوماسيون) و روباتيك، انواع گوناگوني از فرآورده‌هاي مصرفي از دستگاه‌هاي تهويه? مطبوع گرفته تا رايانه‌هاي شخصي و تجهيزات ورزشي، ماشين‌ها و دستگاه‌هايي كه هر يك از فرآورده‌هاي بالا را به صورت انبوه توليد مي‌كنند.
مي‌توان گفت تقريباً همه جنبه‌هاي زندگي، در ارتباط با مهندسي مكانيك هستند. هر چيزي كه حركت كند يا انرژي مصرف نمايد، احتمالاً يك مهندس مكانيك در طراحي يا ساخت آن نقش داشته است.
كاربرد و زير شاخه ها
رشته مهندسي مكانيك داراي واحدهايي ملموس و كاربردي است ولي داشتن شناخت كافي نسبت به اين رشته قبل از انتخاب آن ضروري است. اغلب واحدهاي اين رشته داراي رياضيات ديفرانسيلي پيچيده و تجسم فيزيكي هستند كه منجر به سخت شدن اين واحدها مي شوند. ضمنا واحدهاي كارگاهي و فعاليت در واحدهاي توليدي نيز از ويژگي هاي اين رشته مي باشد كه داوطلبان آن را با محيطهاي صنعتي آشنا كرده و پيوند مي زند.
معرفي اجمالي زير شاخه ها:
الف – گرايش مكانيك در طراحي جامدات
هدف تربيت آزمايشگاهي متخصصاني است كه بتوانند در مراكز توليد و كارخانه ها اجزاء و مكانيزم ماشين آلات مختلف را طراحي كنند. دروس اين دوره شامل دروس نظري، آزمايشگاهي، كارگاه و پروژه و كارآموزي است. فارغ التحصيلان مي توانند در كارخانجات مختلف نظير خودروسازي ، صنايع نفت، ذوب فلزات و صنايع غذايي و غيره مشغول شوند و براي اين دوره امكان ادامه تحصيل تا سطح كارشناسي ارشد و دكتري در داخل يا خارج از كشور وجود دارد. موفقيت داوطلبان به آگاهي آنها در دروس جبر و مثلثات، هندسه ، فيزيك و مكانيك همچنين آشنايي و تسلط آنان به زبان خارجي بستگي فراوان دارد. از جمله دروس اين دوره مي توان دروس مقاومت مصالح، طراحي و ديناميك را نام برد. در اين رشته زمينه اشتغال و بازاركار خوب وجود دارد و مطالب ارائه شده در طول تحصيل براي دانشجويان محسوس و قابل لمس است.
ب – گرايش مكانيك در حرارت و سيالات
اين رشته در به كاربردن علوم و تكنولوژي مربوط جهت طرح و محاسبه اجزاء سيستمهايي كه اساس كار آنها مبتني بر تبديل انرژي ، انتقال حرارت و جرم است به متخصصان كارآيي لازم را مي دهد و آنها را جهت فعاليت در صنايع مختلف مكانيك در رشته حرارت و سيالات (نظير مولدهاي حرارتي، انتقال سيال نيروگاههاي آبي، موتورهاي احتراقي و ... ) آماده مي سازد. فارغ التحصيلان اين دوره قادر به طراحي و محاسبه اجزا و سيستمها در بخشهاي عمده اي از صنايع نظير صنايع خودروسازي ، نيروگاههاي حرارتي و آبي، صنايع غذايي، نفت، ذوب فلزات و غيره هستند.
فارغ التحصيلان اين دوره مي توانند تا مقطع كارشناسي ارشد و دكتري در داخل يا خارج از كشور ادامه تحصيل دهند. داوطلبان اين رشته بايد در دروس رياضي و فيزيك تسلط داشته و با يك زبان خارجي آشنا باشند. دروس اين رشته شامل مطالبي در زمينه هاي حرارت و سيالات ، مي باشد.
نظر دانشجويان: با توجه به اينكه اصولا تحصيلات دانشگاهي به خصوص در زمينه هاي مهندسي نياز صد در صد به علاقه مندي داوطلب دارد، بنابراين عدم داشتن علاقه و همچنين عدم تقويت دروس اساسي و پايه اي در بخش مكانيك مانند رياضي، فيزيك – مكانيك ، شيمي ، رسم فني (تجسم بالا داشتن) و هوش نسبتا خوب و عدم روحيه تجزيه و تحليل در مسائل باعث دلسردي و از دست دادن انگيزه تحصيل و ركورد شديد در تحصيلات خواهد شد.
ج - گرايش ساخت و توليد
هدف تربيت كارشناساني است كه با به كاربردن تكنولوژي مربوط به ابزارسازي، ريخته گري ، جوشكاري، فرم دادن فلزات ، طرح كارگاه يا كارخانه هاي توليدي آماده كار در زمينه ساخت و توليد ماشين آلات صنايع (كشاورزي ، نظامي، ماشين سازي، ابزارسازي ، خودروسازي و ... ) باشند. فارغ التحصيلان اين دوره قادر خواهند بود در صنايعي مانند ماشين سازي، ابزارسازي، خودروسازي ، صنايع كشاورزي، صنايع هوايي و تسليحاتي به ساخت و توليدي ماشين آلات، طراحي كارگاه و يا كارخانه توليدي بپردازند و نظارت و بهره برداري و اجراي صحيح طرحها را عهده دار شوند. داوطلبان اين رشته بايد در دروس رياضي، فيزيك و مكانيك از آگاهي كافي برخوردار باشند. دروس اين دروه شامل مطالبي در مورد نحوه توليد، طراحي قالبهاي پرس، طراحي قيد و بندها، كار و برنامه ريزي با ماشينهاي اتوماتيك، اصول كلي و نحوه كار با ماشينهاي دستي و تعمير و نصب تمام سرويسهاي صنعتي مي باشد و درصد نسبتا بالايي از آنها به صورت عملي ارائه مي گردد. داوطلب بايد سالم باشد تا بتواند كارهاي كارگاهي را به خوبي انجام دهد و استعداد كارهاي فني را داشته باشد. با توجه به خودكفايي صنايع كشور اين رشته داراي بازار كار خوبي است.
مهندسي مكانيك در ايران
دانشكده مهندسي مكانيك از جمله اولين واحدهائي است كه در سال 1336 هجري شمسي و همزمان با تأسيس دانشكده پلي تكنيك تهران فعاليتهاي آموزشي خود را آغاز نموده است. در سال 1340 نخستين دانش آموختگان آن موفق به اخذ گواهينامه كارشناسي ارشد پيوسته در رشتة مهندسي مكانيك شدند.
در شروع آموزش اين مهندسي در ايران ، مهندسي مكانيك با برق يكي بود و «الكترومكانيك» ناميده مي‌شد. اما اين دو رشته حدود 40 سال پيش از هم جدا شدند و به مرور رشته‌هاي ديگري مانند مهندسي شيمي و مواد نيز از مهندسي مكانيك جدا شد و مهندسي مكانيك به عنوان رشته مهندسي مكانيك عمومي ارايه گرديد. ولي با پيشرفت صنعت و نياز صنايع به تخصص‌هاي مختلف در اين زمينه، از مهندسي مكانيك عمومي دو گرايش «طراحي جامدات» و «حرارت و سيالات» و بعد از آن «ساخت و توليد» بيرون آمد و بالاخره بايد به مهندسي دريا اشاره كرد كه هنوز در دانشگاه صنعتي شريف به عنوان يكي از گرايشهاي مهندسي مكانيك ارايه مي‌شود.
تهيه كننده: فاطمه سادات مويدي
تنظيم براي تبيان: محسن مرادي